aaligoli 
شاتون یکی از اجزای کلیدی موتورهای احتراق داخلی است که نقش اساسی در انتقال نیروی تولید شده از میل‌لنگ به پیستون دارد. این قطعه، به دلیل فشار و دمای بالا که به طور مداوم در آن شرایط کار می‌کند، باید از جنس بسیار مقاومی ساخته شود. اما در بعضی موارد، به دلایلی ممکن است این قطعه دچار خرابی شود که در اصطلاح به آن شاتون زدن می‌گویند. این مشکل می‌تواند موجب خسارت‌های سنگین به موتور خودرو شده و هزینه‌های تعمیرات بالایی به دنبال داشته باشد. در این مقاله به تشریح علل این مشکل و روش‌های پیشگیری از آن می‌پردازیم.
شاتون چیست؟
یک قطعه فلزی با شکل بلند و محکم است که وظیفه آن تبدیل حرکت چرخشی میل‌لنگ به حرکت خطی پیستون است. این فرآیند در نتیجه فشرده‌سازی مخلوط سوخت و هوا در محفظه احتراق، انرژی لازم برای حرکت موتور را فراهم می‌کند. این قطعه به گونه‌ای طراحی شده‌اند که تحت شرایط فشار و دمای بالا، بدون نقص عمل کنند.
معنای شاتون زدن چیست؟
وضعیتی که یکی از قطعات مهم موتور دچار خرابی شده و قادر به انجام وظیفه خود نیست، به مشکلات جدی در عملکرد موتور منجر می‌شود. این خرابی ممکن است به دلیل خمیدگی، شکستگی یا فرسودگی آن قطعه باشد. در چنین شرایطی، قطعه مورد نظر نمی‌تواند به‌درستی نیروی چرخشی میل‌لنگ را به پیستون منتقل کند و عملکرد موتور مختل می‌شود. یکی از نشانه‌های اولیه این مشکل، صدای تق‌تق یا ضربه در موتور است.
دلایل اصلی این ایراد
این خرابی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد، که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:
1. روغن‌رسانی ناکافی
یکی از شایع‌ترین علل آسیب به قطعات متحرک موتور، روغن‌رسانی ناکافی است. روغن موتور وظیفه روان‌کاری قطعاتی مانند پیستون و یاتاقان‌ها را دارد. در صورتی که روغن کافی به این بخش‌ها نرسد، اصطکاک میان آن‌ها افزایش یافته و دمای بالایی تولید می‌شود که در نهایت می‌تواند به خرابی قطعات مهم موتور منجر شود.
مشکلاتی مانند استفاده از روغن بی‌کیفیت، نشتی روغن، یا تعویض دیرهنگام روغن می‌تواند به کاهش کارایی روغن و خرابی موتور بینجامد. همچنین، خرابی پمپ روغن یا مسدود شدن فیلتر روغن از دیگر عواملی است که منجر به اختلال در فرآیند روغن‌رسانی می‌شود.
2. فرسودگی قطعات موتور
هر قطعه مکانیکی دارای طول عمر مشخصی است و این قطعه نیز از این قاعده مستثنی نیست. پس از مدتی کارکرد تحت فشار و دما، قطعات فلزی مثل یاتاقان‌ها به مرور دچار فرسودگی می‌شوند. این فرسودگی باعث تضعیف عملکرد شده و احتمال شاتون زدن را افزایش می‌دهد.
3. بالا رفتن بیش از حد دمای موتور
حرارت بیش از حد می‌تواند به سرعت به قطعات حساس موتور آسیب بزند. اگر سیستم خنک‌کننده خودرو به درستی کار نکند و دمای موتور بیش از حد بالا برود، احتمال خمیدگی یا تغییر شکل وجود دارد. این شرایط ممکن است ناشی از نقص در رادیاتور، نشت مایع خنک‌کننده یا عدم تعویض به موقع آن باشد.
4. خرابی یاتاقان‌ها
یاتاقان‌ها اجزایی هستند که اجازه می‌دهند میل‌لنگ به نرمی حرکت کنند. هرگونه خرابی در این قطعات می‌تواند باعث افزایش فشار به این قطعه شود و در نتیجه، احتمال خرابی آن افزایش می‌یابد. این خرابی ممکن است به دلیل کمبود روغن یا استفاده از یاتاقان‌های بی‌کیفیت رخ دهد.
5. نفوذ آب به سیلندر
یکی دیگر از دلایل اصلی این مساله، نفوذ آب به محفظه احتراق است. اگر آب وارد سیلندر شود، با توجه به اینکه آب قابلیت تراکم‌پذیری کمتری نسبت به هوا دارد، باعث ایجاد فشار بیش از حد به قطعه می‌شود. این وضعیت به ویژه در زمانی که خودرو از مسیرهای سیلابی عبور کرده باشد یا سیستم خنک‌کننده دچار نقص شده باشد، رخ می‌دهد.
6. فشار بیش از حد به موتور
استفاده نادرست از خودرو، مثل رانندگی با دنده‌های نامناسب، شتاب‌گیری‌های ناگهانی یا دور موتور بالا برای مدت طولانی، می‌تواند به موتور فشار وارد کند. این فشار مستقیماً منتقل شده و در نهایت می‌تواند منجر به خمیدگی یا شکستگی آن شود. همچنین دنده معکوس اشتباه نیز ممکن است تنش زیادی به موتور وارد کند و باعث آسیب به سایر قطعات موتور نیز شود.
7. احتراق نادرست سوخت
عملکرد نامناسب سیستم سوخت‌رسانی یا جرقه‌زنی می‌تواند منجر به احتراق ناقص در موتور شود. این احتراق ناقص باعث ایجاد لرزش و ضربات در موتور می‌شود که در نهایت باعث این مشکل می‌شود.